Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları - ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM
%24
399,00 TL
525,00 TL
47,22 TL den başlayan taksitlerle!!
Kategori
Marka
Stok Kodu
9786057647924
Fiyat
525,00 TL
Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları
ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM
Editör:
Hülya GÜLAY OGELMAN
Yazarlar:
Alev ÖNDER
Barış SEZGİN
Başak KARATEKE
Ece GÜLEÇ
Elçin GÖLBAŞI
Elif YILMAZ
Filiz ERBAY
Gökçe YÜKSEL KURBAN
Gökhan KAYILI
Gülçin GÜVEN
Hasra AVCI
Hülya GÜLAY OGELMAN
Işıl TAŞ
Kadriye EFE AZKESKİN
Mehmet Ali ATEŞ
Neslihan DURMUŞOĞLU SALTALI
Nida KILINÇ
Oya RAMAZAN
Özden KUŞCU
Özlem GÖZÜN KAHRAMAN
Pelin ÜLKER ATAV
Seda SARAÇ
Şehnaz CEYLAN
Tuğba AYDEMİR ÖZALP
Yeliz SAYGIN
Zeynep DERE
ÖNSÖZ
"Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları: Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” kitabı, 0-6 yaş arasındaki çocukların gelişimlerini ve bu gelişim sürecini etkileyen unsurları detaylı bir şekilde ele almaktadır.
Öncelikle kitabın adı ve içeriği arasındaki farklılığın açıklanması yerinde olacaktır. Bu kitap, yukarıda belirtildiği üzere Erken Çocuk Döneminde Gelişim ismini de içermektedir. Bu ismi, Yükseköğretim Kurulu’nun Okul Öncesi Öğretmenliği Lisans Programı’ndaki Erken Çocukluk Dönemi’nde Gelişim dersinden almıştır. Erken Çocukluk Kavramı, yaşamın ilk 8 yılını kapsamaktadır (Early Childhood Care and Education, 2019).
Ancak Türkiye’deki eğitim sisteminde çocuklar 6 yaşından sonra ilkokula başlarlar. Bu nedenle kitap, müfredattaki bir dersten kaynaklı olarak "Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” adını alsa da içerik olarak okul öncesi dönemi yani 0-6 yaşı içermektedir.
Gelişimin hızlı seyrettiği yılları ele alan bu kitap, okul öncesi öğretmenliği ve çocuk gelişimi bölümlerindeki ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerindeki öğrencilere, okul öncesi eğitimi öğretmenlerine, çocuk gelişimi uzmanları başta olmak üzere araştırmacılara, akademisyenlere, anne ve babalara rehberlik etmeyi amaçlamaktadır.
Kitap, okul öncesi dönem çocuğunun tanıtılmasından başlayan ve yaşamın ilk yıllarındaki çizim özellikleriyle tamamlanan 19 bölümden oluşmaktadır. Kitapta, 17 kurumdan 26 yazar yer almıştır.
Kitabın genel çerçevesini oluşturan birtakım prensipler bulunmaktadır. Bunlardan ilki, gelişimin bütünselliğidir. Farklı konularda aynı kuramların, kavramların yer alabilmesi, bilinçsiz tekrarlardan öte gelişimin bütünsel yapısını ortaya koymaktadır.
Bu kitapta gelişimin nasıl olduğunu anlatmanın yanı sıra gelişimin ne şekilde desteklenebileceğine yönelik bir bakış açısı da sunmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, kuramsal bilgilerin yanı sıra uygulamaya dönük öneriler ve etkinlik örnekleri sunulmuştur "Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar” başlıklı iki bölüm, kitabın özgün yapısını oluşturan diğer unsurlardandır. Bu iki bölüm sayesinde, gelişimde tüm alanların ve çok sayıda unsurun iç içe geçtiği vurgulanmıştır. "Gelişimin Satır Araları” isimli konu başlığı serisi ile küçük çocukların
gelişimlerini etkileyebilecek dört konu detaylı olarak incelenmiştir.
"Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları: Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” kitabının ilk bölümü olan Okul Öncesi Dönem Çocuğu’nda, "Okul öncesi dönem çocuğu kimdir?” sorusuna tarihte okul öncesi dönem çocuğu, Türkiye’deki okul öncesi eğitim ve okul öncesi dönem çocuğu ile gelişim araştırmaları bağlamında yanıt aranmıştır.
Küçük çocuklarla ilgili genel bir profilin ortaya çıkarılmasının ardından, Gelişim başlıklı ikinci bölümde, bu kitabın ana çerçevesini oluşturan "Gelişim” kavramının tanımı, gelişimle ilgili kavramlar, gelişimin temel ilkeleri, gelişimi etkileyen unsurlar, gelişim dönemleri ve alanları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde artık gelişim süreci başlamaktadır. Anne Karnında Gelişim başlıklı bu bölümde, bir kadının ve (tabii bir erkeğin de) hayatındaki belki de en özel, en heyecan dolu zaman dilimi olan gebelik ele alınmıştır. Gebelik belirtilerinden itibaren doğum sürecine kadar olan süreç detaylı bir şekilde incelenirken, gebelik sırasında anne adayıyla bebekteki değişimler, gebeliği etkileyen unsurlar ve gebelik sırasında bebeğin gelişiminin nasıl desteklenebileceğine de yer verilmiştir.
Yaşamın İlk Yıllarında Beyin Entegrasyonu bölümünde, beynin gelişim açısından temel nokta olduğunu vurgulamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, beyin gelişiminin temel özellikleri ve nelerden etkilendiği çarpıcı bulgular ve bir vaka örneği ışığında sunulmuştur. "Doğumdan itibaren gelişim nasıl seyredecek?” Bu sorunun cevapları kitabın 5.-11. bölümleri arasında yer almaktadır. Beşinci bölümdeki Yaşamın İlk Yıllarında Fiziksel Gelişim bölümü ile birlikte gelişim alanlarına giriş yapılmaktadır. Yaşamın İlk Yıllarında Bilişsel Gelişim (6. Bölüm), Yaşamın İlk
Yıllarında Sosyal Gelişim (7. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Dil Gelişimi (8. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Duygusal Gelişim (9. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Ahlak Gelişimi (10. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Cinsel Gelişim (11. Bölüm) başlıklı bölümlerle birlikte gelişim alanlarını detaylı bir şekilde ele alan 7 bölüm sıralanmıştır. Bu bölümlerdeki en temel ortak nokta, aynı başlık düzenine sahip olmalarıdır. Gelişim alanlarıyla ilgili temel kavramlar, kuramlar, yaşlara göre gelişim, gelişimi etkileyen unsurlar, diğer gelişim alanlarıyla ilişkiler, gelişim alanlarının değerlendirilmesi ile evde ve okulda desteklenmesi başlıklarıyla, bu bölümler arasında bütünlüğün sağlanması amaçlanmıştır. Özellikle gelişim alanlarının birbirleriyle etkileşimleri başlığı doğrultusunda, gelişimin bütünselliği ve gelişim alanlarındaki işbirliği vurgulanmıştır. Gelişim alanlarının evde ve okulda desteklenmesi başlıkları ile öğretmenlere, anne-babalara çeşitli öneriler sunulmuş ve yedi gelişim alanında toplam 70 etkinlik örneğine yer verilmiştir.
On ikinci bölümde bir çocuğu doğduğu andan itibaren adeta hayata bağlayan aile kavramı, gelişim açısından irdelenmiştir. Aile Bağlamında Çocuk Gelişimi bölümünde, aile ile ilgili kuramlar, anne-babanın görev ve sorumlulukları, kardeş ilişkileri, anne-baba yoksunluğu konuları ele alınmıştır. Dezavantajlı Çocuklarda Gelişim bölümünde, özel eğitime ihtiyaç duyan, ihmal ve/veya istismara uğramış, devlet koruması altına alınmış ve süreğen hastalıkları olan çocukların yaşamın ilk yıllarındaki gelişimleri incelenmiştir. On dördüncü ve on beşinci bölümler tüm gelişim alanlarının kesiştiği noktaları içeriyor. Bu iki bölümde, her gelişim alanında yer alan belli başlı konular ele alınmıştır. Bu sayede, yaşamın ilk yıllarındaki gelişim açısından önem taşıyan ve tüm gelişim alanlarını ilgilendiren bazı konulara değinme
fırsatı sağlanmıştır. Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar I’ de (14. Bölüm) kültür, okul olgunluğu ve öz bakım becerileri, Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar II’ de (15. Bölüm) ise oyun, oyuncak, yaratıcılık, sanat ve kitap konularıyla ilgili bazı temel bilgiler sunulmuştur.
On altı, on yedi, on sekiz ve on dokuzuncu bölümler Gelişimde Satır Araları konu başlığı doğrultusunda hazırlanmıştır. Gelişimin, kuramlar, gelişim alanları ve yaşlara göre gelişimden ibaret olmadığını ifade etmek adına dört konu (öz düzenleme, özel yetenekli olma, psikolojik dayanıklılık ve çizgi gelişimi) belirlenmiştir. Böylece gelişim çalışmaları kapsamında farklı konulara dikkat çekmek amaçlanmaktadır. Yaşamın İlk Yıllarında Özdüzenlemenin Gelişimi (16. Bölüm) başlığı doğrultusunda, özdüzenlemenin tanımı, boyutları, nasıl geliştiği, nasıl des-
teklenebileceği ve özdüzenlemeye yönelik eğitim programları incelenmiştir. On yedinci bölüm olan Yaşamın İlk Yıllarında Özel Yetenekli Çocuklar bölümünde, üstün yeteneklilerin kimler olduğu, bu çocukların nasıl tanılandığı, gelişim özellikleri ve eğitim süreçlerine yönelik bilgiler sunulmuştur. Yaşamın İlk Yıllarında Psikolojik Dayanıklılık (18. Bölüm), başlığı altında psikolojik dayanıklılığın ne olduğu, yaşam için önemi, gelişimini etkileyen faktörler ve gelişim süreci konularına değinilmiştir. Son bölüm olan Yaşamın İlk Yıllarında Çizimler’de çocuk çizimlerinin basit bir etkinlikten, birkaç çizgiden ve boyama çalışması olmasından öte çocuğun iç dünyasını ortaya koyan önemli bir iletişim aracı olduğu ve uzmanlık gerektirdiği vurgulanmıştır.
Yukarıda değinildiği üzere bu kitap kapsamında, 0-6 yaş çocuklarının gelişim süreci, farklı gelişim alanları ve çeşitli dinamikler açıklanmaya çalışılarak, gelişimde önem taşıyan bazı konu başlıklarına dikkat çekmek amaçlanmıştır.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ iii
GİRİŞ vii
BÖLÜM 1 1
OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUĞU 1
1. Okul Öncesi Dönemin Çocuğu Kimdir? 2
1.1. Tarihte Okul Öncesi Dönem Çocuğu ve Çocukluk Kavramı 3
1.2. Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim 7
1.3. Türkiye’de Okul Öncesi Dönem Çocuğu 11
1.4. Türkiye’de Okul Öncesi Dönemde Gelişim Araştırmaları 14
Bitirirken 23
Kaynakça 25
Tablo 1. Okul Öncesi Çocuğunun Gelişim Dönemleri 3
BÖLÜM 2 33
GELİŞİM 33
1. Gelişim Nedir? 34
2. Gelişimle İlgili Temel Kavramlar 36
2. 1. Büyüme 36
2. 2. Olgunlaşma 36
2. 3. Hazırbulunuşluk 37
2.4. Öğrenme 37
2. 5. Kritik Dönem 38
2. 6. Gelişim Görevleri 38
3. Gelişimin Temel İlkeleri 39
4. Gelişimi Etkileyen Unsurlar 42
4. 1. Kalıtım 42
4. 2. Çevre 45
4. 3. Doğum Sonrası Etmenler 46
5. Gelişim Dönemleri 51
5. 1. Doğum Öncesi (Prenatal) Dönem (Döllenme-Doğum) 51
5. 2. Doğum Sonrası Dönem 51
6. Gelişim Alanları 53
xii
Bitirirken 54
Kaynakça 55
Tablo 1. Olgunlaşma, Hazırbulunuşluk ve Öğrenme İle İlgili Örnekler 39
Tablo 2. Yetişkin Yaşamın Farklı Aşamalarıyla İlişkili Gelişim Görevleri 52
Şekil 1. Gelişimi Meydana Getiren Üç Unsur 36
Şekil 2. Bir Bebekle 7 Yaşındaki Bir Çocuğun Baş Büyüklüğünün Vücudunun Geri Kalan
Kısmına Oranla Karşılaştırılması 41
BÖLÜM 3 57
ANNE KARNINDA GELİŞİM 57
1. Gebelik Belirtileri 58
2. Bebeğin Oluşumu 59
3. Bebeğin Anne Karnındaki Haftalık Gelişimi 62
4. Çoğul Gebelikler 75
5. Prenatal Non-Stress-Test (NST) 77
6. Doğum 77
6. 1. Normal Doğum 77
6. 2. Sezaryen Doğum 77
6. 3. Erken Doğum 78
6. 4. Çoklu Gebeliklerde Doğum 78
7. Apgar Skoru 79
8. Gebelik Sürecinde Anne Adayındaki Değişim 79
9. Gebeliği Etkileyen Unsurlar 80
10. Anne Karnında Bebeğin Gelişiminin Desteklenmesi 83
Bitirirken 84
Kaynakça 85
Tablo 1. Apgar Skoru 79
Şekil 1. Gebelik Dönemleri 62
Şekil 2. Çoğul Gebelikler 75
BÖLÜM 4 89
YAŞAMIN İLK YILLARINDA BEYİN ENTEGRASYONU 89
1. Beyin Entegrasyonuna Giriş 90
2. Sağ Beyin Hasarları ve Güvensiz Bağlanma 91
3. Travmaların Konuşulması 93
4. Duyguyu Anlamak ve Yönlendirmek 94
xiii
5. Öfke Nöbetleri ve Beyin Entegrasyonu 96
6. Alt Beyin- Üst Beyin Entegrasyonu 97
7. Spor ile Beyin Entegrasyonu 97
8. Müzik ile Beyin Entegrasyonu 98
Bitirirken 101
Kaynakça 103
Şekil 1: Beynin Yaşlara Göre Asimetrik Büyüme Döngüsü 91
BÖLÜM 5 107
YAŞAMIN İLK YILLARINDA FİZİKSEL GELİŞİM 107
Giriş 108
Fiziksel Gelişimin Diğer Alanlarla İlişkisi 110
1. BEDENSEL GELİŞİM 111
1. 1. Boy ve Ağırlık 112
1. 2. Beden Oranları 114
1. 3. Kemikler ve İskelet Sistemi 117
1. 4. Dişler 119
1. 5. Beyin ve Sinir Sistemi 120
1. 6. Kalp ve Dolaşım Sistemi 122
1. 7. Solunum Sistemi 123
1. 8. Sindirim Sistemi 123
1. 9. Boşaltım Sistemi 124
1. 10. Bağışıklık Sistemi 124
1. 11. Karaciğer 124
1. 12. İç Salgı Bezleri ve Hormonlar 125
1. 13. Duyu Organları ve Duyular 128
2. MOTOR GELİŞİM 132
2. 1. Motor Gelişim ile İlgili Temel Kavramlar 132
2. 1. 1. Form (Hareket Şekli) 132
2. 1. 2. Performans 132
2. 1. 3. Hareket 133
2. 1. 4. Denge 133
2. 1. 5. Tepki Hızı 133
2. 1. 6. Kuvvet 133
2. 1. 7. Koordinasyon 133
2. 1. 8. Dayanıklılık 134
2. 1. 9. Esneklik 134
xiv
2. 1. 10. Temel Motor Beceriler 134
2. 1. 11. Motor Beceriler 134
2. 1. 12. Büyük Kas Motor Beceriler 134
2. 1. 13. Küçük Kas Motor Beceriler 134
2. 2. Motor Gelişim Kuramları 135
2. 2. 1. Olgunlaşma Kuramı (Arnold Gesell) 135
2. 2. 2. Dinamik Sistemler Kuramı (Esther Thelen) 136
2. 2. 3. David L. Gallahue’ya Göre Motor Gelişim Dönemleri 136
Refleksif Hareketler Dönemi (Uterus-12 Ay) 137
İlkel Hareketler Dönemi (0-2 Yaş) 139
Temel Hareketler Dönemi (2-7 Yaş) 141
Sporla İlgili Hareketler Dönemi (7-14 Yaş) 144
2. 3. Kas Motor Becerileri Açısından Yaşlara Göre Gelişim 146
2. 3. 1. Büyük Kas Motor Beceriler Açısından Yaşlara Göre Gelişim 146
2. 3. 2. Küçük Kas Motor Beceriler Açısından Yaşlara Göre Gelişim 152
3. Fiziksel Gelişimi Etkileyen Etmenler 157
3. 1. Doğum Öncesi Etmenler 157
3. 2. Doğum Sırası Etmenler 161
3. 3. Doğum Sonrası Etmenler 161
4. Fiziksel Gelişimin Ölçülmesi 164
4.1. Bedensel Gelişim ile İlgili Ölçümler 164
4. 2. Motor Gelişim ile İlgili Ölçümler 165
5. Fiziksel Gelişimin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Öneriler ve Etkinlikler 167
Bitirirken 172
Kaynakça 173
Tablo 1. Kız ve Erkek Çocukların Yaşlara Göre Boy ve Ağırlıkları 114
Tablo 2. Yenidoğan Döneminde Gözlenen Reflekslerden Örnekler 138
Tablo 3. İlkel Denge Becerilerinin Gelişimsel Sırası ve Yaklaşık Başlangıç Yaşı 140
Tablo 4. İlkel Yer Değiştirme Becerilerinin Gelişimsel Sırası ve Yaklaşık Başlangıç Yaşı 140
Tablo 5. İlkel Manipülatif Becerilerinin Gelişimsel Sırası ve Yaklaşık Başlangıç Yaşı 141
Tablo 6. Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Yer Değiştirme Becerilerine İlişkin
Başlama Yaşları 142
Tablo 7. Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Denge Becerilerine İlişkin Başlama
Yaşları 143
Tablo 8. Temel Hareket Dönemindeki Çocukların Bazı Nesne Kontrolü Becerilerine İlişkin
Başlama Yaşları 143
Tablo 9. 0-36 Aylık Çocukların Büyük Kas Motor Becerileri 148
xv
Tablo 10. Yaşamın İlk Yıllarında Büyük Kas Motor Becerileri 150
Tablo 11. 36-72 Aylık Çocukların Büyük Kas Motor Becerileri 151
Tablo 12. 0-36 Aylık Çocukların Küçük Kas Motor Becerileri 154
Tablo 13. Yaşamın İlk Yıllarında Küçük Kas Motor Becerileri 155
Tablo 14. 36-72 Aylık Çocukların Küçük Kas Motor Becerileri 156
Tablo 15. Apgar Testi (Skoru) 164
Şekil 1. Doğumdan Öncesi ve Sonrası Bedenin Oranları 116
Şekil 2. Süt Dişlerinin Çıkış Sırası ve Zamanı 120
Şekil 3. Motor Gelişim Piramidi 137
Şekil 4. Gallahue Kum Saati Modeli 146
Şekil 5. 0-12 Ay Arasındaki Büyük Kas Motor Becerilerinin Aylara Göre Gelişimi 147
Şekil 6. Yaşlara Göre Şekil Çizimleri 157
BÖLÜM 6 177
YAŞAMIN İLK YILLARINDA BİLİŞSEL GELİŞİM 177
1. Bilişsel Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar 179
1. 1. Öğrenme 179
1. 2. Algı 179
1. 3. Bellek 179
1. 4. Zekâ 181
1. 4. 1. Zeka Kuramları 181
1. 4. 2. Duygusal Zeka 184
1. 4. 3. Zekayı Etkileyen Unsurlar 185
1. 4. 3. 1. Genetik ve Kromozom İle İlgili Unsurlar 185
1. 4. 3. 2. Bireysel Unsurlar 186
1. 4. 3. 3. Çevresel Unsurlar 187
2. Bilişsel Gelişim Kuramları 189
2. 1. Bilgiyi İşleme Kuramı 189
2. 2. Jerome Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı 192
2. 3. Jean Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı 194
2. 3. 1. Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı’ndaki Bilişsel Gelişim Dönemleri 197
2. 3. 1. 1. Duyu-Motor Dönemi (0-2 Yaş) 197
2. 3. 1. 2. İşlem Öncesi Dönem (2-7 Yaş) 202
2. 3. 1. 3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş) 207
2. 3. 1. 4. Soyut İşlemler Dönemi (11 yaş ve sonrası) 207
2. 4. Maria Montessori’nin Gelişim Kuramı 207
2. 4. 1. Erken Çocukluk Dönemi (0-6 Yaş) 208
xvi
2. 4. 2. Son Çocukluk Dönemi (6-12 Yaş) 208
2. 4. 3. Ergenlik Dönemi (12-18 Yaş) 209
2. 4. 4. Yetişkinlik Dönemi (18 Yaş ve üstü) 208
3. Yaşlara Göre Bilişsel Gelişim 209
3. 1. 0-1 Yaş (0-12 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 209
3. 2. 1-2 Yaş (12-24 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 210
3. 3. 2-3 Yaş (24-36 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 210
3. 4. 3-4 Yaş (36-48 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 210
3. 5. 4-5 Yaş (48-60 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 210
3. 6. 5-6 Yaş (60-72 Ay) Arasında Bilişsel Gelişim 211
4. Bilişsel Gelişimi Etkileyen Unsurlar 211
4. 1. Ekonomik Yetersizlikler 212
4. 2. Yetersiz Sağlık Hizmetleri 212
4. 3. Beslenme 213
4. 4. Zayıf Ebeveynlik Becerileri 213
4. 5. Olumsuz Yaşam Koşulları 213
4. 6. Kalıtımsal Özellikler 213
5. Bilişsel Gelişimin Diğer Gelişim Alanlarıyla İlişkisi 214
6. Bilişsel Gelişimin Değerlendirilmesi 214
7. Bilişsel Gelişimin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Öneriler ve Etkinlikler 217
Bitirirken 221
Kaynakça 223
Tablo 1. Thorndike’ın Çok Faktör Kuramı 181
Tablo 2. Gardner’ın Çoklu Zekâ Kuramı 182
Tablo 3. Sternberg’in Üçlü Sac Ayağı Kuramı 183
Tablo 4. Duygusal Zekâ Modelleri 184
Tablo 5. Piaget’nin Bilişsel Gelişim Dönemleri 196
Tablo 6. Duyu-Motor Döneminin Alt Aşamaları 197
Tablo 7. Yeni Doğan Bebeklerde Bulunan Bazı Refleksler 198
Tablo 8. İşlem Öncesi Dönemde Düşüncenin Genel Özellikleri 203
Şekil 1. Bilişsel Gelişim İle İlgili Kavramlar 179
Şekil 2. Üç Kapasiteli Bellek Modeli 180
Şekil 3. Dikkat Süreçleri 189
Şekil 4. Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı 193
Şekil 5. Piaget’ye Göre Uyum ve Yeniden Dengeleme Süreci 194
Şekil 6. Birinci Döngüsel Tepkilere Örnek 200
Şekil 7. Korunum İlkeleri 204
xvii
Şekil 8. Bilişsel Gelişimi Etkileyen Unsurlar 212
BÖLÜM 7 227
YAŞAMIN İLK YILLARINDA SOSYAL GELİŞİM 228
1. Sosyal Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar 229
1. 1. Sosyal Beceri 229
1. 2. Sosyal Yeterlilik 229
1. 3. Sosyal Beceri Yetersizliği 230
1. 4. Bağlanma 231
2. Sosyal Gelişim Kuramları 231
2.1. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı (Albert Bandura) 231
2. 2. Psikososyal Gelişim Kuramı (Erik Erikson) 234
2. 2. 1. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-18 Ay) 235
2. 2. 2. Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (18 ay-3 yaş) 236
2. 2. 3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu (3-6 Yaş) 236
2. 2. 4. Çalışma ve Başarılı Olmaya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 Yaş) 236
2. 2. 5. Kimliğe Karşı Rol Karmaşası (13-20 Yaş) 236
2. 2. 6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (21-40 Yaş) 237
2. 2. 7. Üretkenliğe Karşı Durgunluk (40-60 Yaş) 237
2. 2. 8. Ego Bütünlüğüne Karşı Dağılma (60 Yaş ve sonrası) 238
2. 3. Ekolojik Sistemler Kuramı (Urie Bronfenbrenner) 238
2. 4. Sosyo-Kültürel Gelişim Kuramı (Lev Semenovich Vygotsky) 239
3. Yaşlara Göre Sosyal Gelişim 240
3. 1. 0-1 Yaş Arasında Sosyal Gelişim 241
3. 2. 2 Yaşta Sosyal Gelişim 242
3. 3. 3 Yaşta Sosyal Gelişim 243
3. 4. 4 Yaşta Sosyal Gelişim 244
3. 5. 5-6 Yaşta Sosyal Gelişim 244
4. Sosyal Gelişimi Etkileyen Unsurlar 245
4.1. Anne Baba Çocuk 245
4. 2. Kardeş İlişkileri 248
4. 3. Akran İlişkileri 249
4. 4. Cinsiyet, Cinsiyet Farklılıkları, Cinsiyet Rolleri 249
4. 5. Kültür 250
4. 6. Teknolojik Araçlar 251
5. Sosyal Gelişimin Diğer Gelişim Alanları İle İlişkisi 252
6. Sosyal Gelişimin Değerlendirilmesi 254
xviii
7. Sosyal Gelişimin Evde ve Okulda Desteklenmesi ile İlgili Öneriler ve Etkinlikler 257
Bitirirken 262
Kaynakça 263
Şekil 1. Gözleme Dayalı Öğrenme Süreçleri 232
Şekil 2. Model Alma İle Öğrenmenin Aşamaları 232
BÖLÜM 8 269
YAŞAMIN İLK YILLARINDA DİL GELİŞİMİ 269
1. Dil Gelişiminin Tanımı ve Dilin İşlevleri 271
1. 1. Dil Gelişiminin Bileşenleri 272
2. Dil Gelişimi İle İlgili Temel Kavramlar 274
2. 1. Erken Okuryazarlık 274
2. 2. İki Dillilik 276
2. 3. İkiz Çocuklarda Dil Gelişimi 279
3. Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar 280
3. 1. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı (Albert Bandura) 280
3. 2. Davranışçı Kuram (Burrhus Frederic Skinner) 281
3. 3. Bilişsel Gelişim Kuramı (Jean Piaget) 281
3. 4. Sosyo-Kültürel Gelişim Kuramı (Lev Semenovich Vygotsky) 285
3. 5. Psikolinguistik Kuram (Noam Chomsky) 288
4. Dil Gelişim Dönemleri 290
4. 1. Dil Öncesi Gelişim Dönemi 291
4. 2. Dilsel Gelişim Dönemleri 293
5. Yaşlara Göre Dil Gelişimi 295
5. 1. 0-1 Yaş (0-12 Ay) Arasında Dil Gelişimi 295
5. 2. 1-2 Yaş (12-24 ay) Arasında Dil Gelişimi 296
5. 3. 2-3 Yaş (24-36 Ay) Arasında Dil Gelişimi 296
5. 4. 3-4 Yaş (36-48 Ay) Arasında Dil Gelişimi 296
5. 5. 4-5 Yaş (48-60 Ay) Arasında Dil Gelişimi 297
5. 6. 5-6 Yaş (60-72 Ay) Arasında Dil Gelişimi 297
6. Dil Gelişimini Etkileyen Unsurlar 297
6. 1. Fizyolojik Sağlık 297
6. 2. Psikolojik Sağlık 298
6. 3. Zekâ 298
6. 4. Cinsiyet 299
6. 5. Yaş 300
6. 6. Sosyo-Ekonomik Düzey 300
xix
6. 7. Mizaç 300
6. 8. Aile İlişkileri 300
6. 9. Oyun 301
6. 10. Okul Öncesi Eğitim 304
6. 11. Medya 304
7. Dil Gelişiminin Diğer Gelişim Alanları İle İlişkisi 305
8. Dil Gelişiminin Değerlendirilmesi 309
9. Dil Gelişiminin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Öneriler ve Etkinlikler 316
Bitirirken 323
Kaynakça 325
Tablo 1. Kendine Yönelik Konuşma Çeşitleri 288
Tablo 2. Birinci Çocuğa Ait Mırıldanma ve Tek Sözcükler Arasındaki İlişki 292
Tablo 3. İkinci Çocuğa Ait Mırıldanma ve Tek Sözcükler Arasındaki İlişki 293
Tablo 4. Üçüncü Çocuğa Ait Mırıldanma ve Tek Sözcükler Arasındaki İlişki 293
Şekil 1. Dilin Bileşenleri 272
Şekil 2. Dil Bileşenlerinin Birbiri İle İlişkisi-İşlevselci Model 273
Şekil 3. Dil Gelişiminde Ağaç Analojisi 274
BÖLÜM 9 333
YAŞAMIN İLK YILLARINDA DUYGUSAL GELİŞİM 333
1. Duygu ve Duygusal Gelişim 334
2. Duyguların Sınıflandırılması 336
2. 1. Korku 338
2. 2. Öfke (Kızgınlık) 338
2. 3. Üzüntü 338
2. 4. Zevk (Mutluluk) 339
3. Duygusal Beceriler 340
3. 1. Duyguları Tanıma 340
3. 2. Duyguları Anlama 341
3. 3. Duyguları İfade Etme 341
4. Duygusal Gelişim ile İlişkili Temel Kavramlar 342
4. 1. Benlik 342
4. 2. Empati 343
4. 3. Duygusal Yeterlik 343
4. 4. Duygu Düzenleme 344
4. 5. Özgüven 345
4. 6. Psikolojik Sağlamlık 345
xx
4. 7. Öz-Düzenleme 346
5. Duygusal Gelişim Kuramları 346
5. 1. James-Lange Kuramı (William James-Carl Lange) 347
5. 2. Cannon-Bard Kuramı (Walter Cannon-Philip Bard) 347
5. 3. Schachter-Singer Kuramı (Stanley Schachter-Jerome E. Singer) 347
5. 4. Psikoanalitik Gelişim Kuramı (Sigmund Freud) 348
5. 5. Psikososyal Gelişim Kuramı (Erik Erikson) 349
5. 6. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı (Albert Bandura) 350
5. 7. Zihin Kuramı 350
5. 8. Bağlanma Kuramı (John Bowlby-Mary Ainsworth) 350
6. Yaşlara Göre Duygusal Gelişim 353
6. 1. 0-1 Yaş Arasında Duygusal Gelişim 353
6. 2. 2-3 Yaş Arasında Duygusal Gelişim 354
6. 3. 4-5 Yaş Arasında Duygusal Gelişim 354
6. 4. 6 Yaşta Duygusal Gelişim 354
7. Duygusal Gelişimi Etkileyen Unsurlar 355
7. 1. Kültür 356
7.2. Aile 356
7.3. Okul Öncesi Eğitim 357
7.4. Bireysel Farklılıklar 357
8. Duygusal Gelişimin Diğer Gelişim Alanları ile İlişkisi 357
9. Duygusal Gelişimin Değerlendirilmesi 358
10. Duygusal Gelişimin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Öneriler ve Etkinlikler
Bitirirken 368
Kaynakça 369
Tablo 1. Duygusal Gelişimde Kilometre Taşları 355
Şekil 1. Duygu Hiyerarşisi 336
Şekil 2. Duygu Çemberi 337
BÖLÜM 10 375
YAŞAMIN İLK YILLARINDA AHLAK GELİŞİMİ 375
1. Ahlak Gelişimi ile İlgili Kavramlar 376
1. 1. Ahlak 376
1. 2. Ahlak Gelişimi 377
1. 3. Değer 377
2. Ahlak Gelişimi Kuramları ve Yaklaşımları 377
2. 1. Jean Piaget’nin Ahlak Gelişimi Kuramı 377
xxi
2. 1. 1. Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi 378
2. 1. 2. Ahlaki Özerklik Dönemi 378
2. 2. Lawrence Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı 379
2. 2. 1. Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Düzey ve Aşamaları 381
I. Gelenek Öncesi Düzey 381
II. Geleneksel Ahlaki Evre 381
III. Gelenek Sonrası Ahlaki Evre 381
2. 3. Carol Gilligan ve Ahlak Gelişimi 384
2. 3. 1. Gilligan’ın Ahlaki Gelişim Evreleri 385
I. Gelenek Öncesi Evre 386
II. Gelenek Ahlaki Evre 386
III. Geleneksel Ahlaki Evre 386
2. 4. John Dewey ve Ahlak Gelişimi 387
2. 5. Psikanalitik Kuramcılar ve Ahlak Gelişimi 387
2. 6. Davranışçı Kuram ve Ahlak Gelişimi 388
2. 7. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı ve Ahlak Gelişimi 388
3. Yaşlara Göre Ahlak Gelişimi 389
4. Ahlak Gelişimini Etkileyen Unsurlar 391
4. 1. Eğitim 391
4. 2. Ödül ve Ceza 391
5. Ahlak Gelişiminin Gelişim Alanları İle İlişkisi 392
6. Ahlak Gelişiminin Değerlendirilmesi 393
7. Ahlak Gelişiminin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Öneriler ve Etkinlikler 395
Bitirirken 402
Kaynakça 403
Tablo 1. Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Düzey ve Aşamaları 384
BÖLÜM 11 407
YAŞAMIN İLK YILLARINDA CİNSEL GELİŞİM 407
1. Cinsel Gelişim İle İlgili Temel Kavramlar 408
2. Cinsel Gelişim Kuramları 410
2. 1. Psikoseksüel Gelişim Kuramı (Sigmund Freud) 410
2. 1. 1. Oral Dönem (0-18 Ay) 411
2. 1. 2. Anal Dönem (18 Ay-3 Yaş) 411
2. 1. 3. Fallik Dönem (3-6 Yaş) 411
2. 1. 4. Latent (Gizil) Dönem (6-12 Yaş) 412
2. 1. 5. Genital Dönem (12-18 Yaş) 413
xxii
2. 2. Biyopsikolojik Kuram (Jeffrey A. Gray) 413
2. 3. Psikososyal Gelişim Kuramı (Erik Erikson) 413
2. 3. 1. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 Yaş) 414
2. 3. 2. Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (2-3 Yaş) 414
2. 3. 3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu (3-6 Yaş) 415
2. 3. 4. Çalışma ve Başarmaya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 Yaş) 415
2. 3. 5. Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18 Yaş) 415
2. 3. 6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (18-40 Yaş) 416
2. 3. 7. Üretkenliğe Karşı Durağanlık (40-65 Yaş) 416
2. 3. 8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (65 Yaş ve üstü) 416
2. 4. Bilişsel Gelişim Kuramı (Lawrence Kolhberg) 416
2. 5. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuram (Albert Bandura) 417
2. 6. Cinsiyet Şema Kuramı (Sandra Lipsitz Bem) 418
3. Yaşlara Göre Cinsel Gelişim 418
3. 1. Biyolojik Açıdan Cinsel Gelişim 419
3. 2. Psikolojik Açıdan Cinsel Gelişim 420
3. 3. Sosyal Açıdan Cinsel Gelişim 423
4. Cinsel Gelişimi Etkileyen Unsurlar 424
4. 1. Biyolojik Unsurlar 424
4. 2. Sosyal Unsurlar 424
4. 3. Kültürel Unsurlar 425
4. 4. Özdeşim (Model Alma) 425
5. Cinsel Gelişimin Diğer Gelişim Alanlarıyla İlişkisi 426
6. Cinsel Eğitimin Esasları ve Dikkat Edilecek Hususlar 428
7. Cinsel Eğitimde Olası Sorular ve Cevap Önerileri 431
8. Cinsel Gelişimin Evde ve Okulda Desteklenmesi İle İlgili Etkinlikler 432
Bitirirken 439
Kaynakça 441
BÖLÜM 12 445
AİLE BAĞLAMINDA ÇOCUK GELİŞİMİ 445
1. Aile ile İlgili Kuramlar 447
1. 1. Ekolojik Sistemler Kuramı (Urie Bronfenbrenner) 447
1. 2. Bağlanma Kuramı (John Bowlby ve Mary Ainsworth) 448
1. 3. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı (Albert Bandura) 449
1. 4. Transaksiyonel Kuram (Eric Berne ve Arnold J. Sameroff) 449
2. Anne-Baba Olmanın Sosyal, Duygusal, Toplumsal Yönleri 450
3. Anne-Babanın Görevleri ve Sorumlulukları 451
xxiii
3. 1. Bakım ile İlgili Sorumluluklar 452
3. 2. Ekonomik Sorumluluklar 452
3. 3. Eğitimsel Sorumluluklar 453
3. 4. Sosyal ve Duygusal Sorumluluklar 453
4. Kardeş İlişkileri 453
5. Anne-Baba Yoksunluğu 455
6. Evlat Edinme ve Koruyucu Aile 456
6. 1. Koruyucu Aile 457
6. 2. Evlat Edinme 457
Bitirirken 459
Kaynakça 461
BÖLÜM 13 465
DEZAVANTAJLI ÇOCUKLARDA GELİŞİM 465
1. Gelişim Farklılıkları 466
1. 1. Gelişim Farklılıklarının Nedenleri 467
2. Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Çocuklar 469
2. 1. Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Okul Öncesi Çocukların Gelişim Özellikleri 470
2. 2. Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Çocukların Sınıflandırılması ve Başlıca Gelişim
Özellikleri 472
2. 2. 1. Zihinsel Yetersizlik 473
2. 2. 2. Özgül Öğrenme Güçlüğü 473
2. 2. 3. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) 474
2. 2. 4. Yaygın Gelişimsel Bozukluklar (YGB) 475
2. 2. 5. Dil ve Konuşma Bozukluğu 476
2. 2. 6. Görme Yetmezliği 476
2. 2. 7. İşitme Yetersizliği 477
2. 2. 8. Ortopedik (Fiziksel) Sorunlar 477
2. 2. 9. Üstün Yetenekli Çocuklar 478
2. 2. 10. Süreğen Hastalıklar 479
3. Davranış Problemleri Olan Çocuklar 479
4. İhmal ve İstismara Uğramış Çocuk 482
4. 1. Çocuk İhmali 482
4. 2. Çocuk İstismarı 483
5. Devlet Koruması Altındaki Çocuklar 488
6. Süreğen Hastalıkları Olan Çocuklar 492
6. 1. Süreğen Hastalıkları Olan Çocukların Gelişim Dönemleri 494
6. 2. Süreğen Hastalıkları Olan Çocukların Ruhsal Durumları 497
xxiv
Bitirirken 499
Kaynakça 501
Tablo 1. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Piramidi 470
BÖLÜM 14 507
ÇOCUK GELİŞİMİNDE KESİŞEN NOKTALAR I: KÜLTÜR, OKUL OLGUNLUĞU, ÖZBAKIM
BECERİLERİ 507
1. Çocuk Gelişimine Kültürel Bakış Açısı 508
1. 1. Farklı Kültürlerde Çocuk 509
2. Okul Olgunluğu / İlkokula Hazırlık 514
2. 1. Okul Olgunluğunu Etkileyen Etkenler 514
2. 1. 1. Okul Öncesi Eğitim Kurumları 516
2. 1. 2. Eğitim Programı ve Öğretmen 517
2. 1. 3. Ebeveynler 518
3. Özbakım Becerileri 519
3. 1. Yemek Yeme 519
3. 2. Tuvalet 521
3. 3. Temizlik 522
3. 4. Uyku ve Dinlenme 522
3. 5. Giyinme 523
3. 6. Düzen 523
3. 7. Özbakım Becerileri ve Aile 524
3. 8. Özbakım Becerileri ve Okul Öncesi Eğitim 524
Bitirirken 525
Kaynakça 527
BÖLÜM 15 535
ÇOCUK GELİŞİMİNDE KESİŞEN NOKTALAR II: OYUN, OYUNCAK, YARATICILIK,
SANAT, KİTAP 535
1. Oyun, Oyuncak ve Çocuk 536
1. 1. Oyunun Tanımı ve Önemi 536
1. 2. Oyunda Görülen Sosyal Gelişim Aşamaları 538
1. 3. Oyunda Görülen Bilişsel Gelişim Aşamaları 539
1. 4. Oyunun Çocuğun Gelişim Alanlarına Etkisi 540
1. 5. Oyun Sürecinde Yetişkinin Rolü 543
1. 6. Oyuncak 545
2. Yaratıcılık ve Çocuk 547
xxv
2. 1. Yaratıcılığın Gelişiminde Yetişkinin Rolü 548
3. Sanat ve Çocuk 549
3. 1. Drama ve Çocuk 550
3. 2. Müzik ve Çocuk 550
3. 3. Müze ve Çocuk 551
4. Kitap ve Çocuk 552
4.1. Kitabın Çocuğun Gelişim Alanlarına Etkisi 553
4.2. Çocuk Kitaplarında Bulunması Gereken Özellikler 554
4.3. Yetişkinlerin Dikkat Etmesi Gereken Noktalar 556
Bitirirken 557
Kaynakça 559
BÖLÜM 16 567
GELİŞİMDE SATIR ARALARI I:YAŞAMIN İLK YILLARINDA ÖZDÜZENLEMENİN
GELİŞİMİ 567
1. Özdüzenlemenin Tanımı 568
2. Özdüzenlemenin Boyutları 569
3. Özdüzenlemenin Gelişimi 571
3. 1. Nörofizyolojik Modülasyon Evresi 572
3. 2. Duyusal-Motor Modülasyon Evresi 573
3. 3. Denetim Evresi 573
3. 4. Özdenetim Evresi 574
3. 5. Özdüzenleme Evresi 574
4. Özdüzenleme Gelişiminin Desteklenmesi 575
4. 1. Oyun ve Özdüzenleme 577
5. Özdüzenlemenin Desteklenmesini Merkeze Alan Okul Öncesi Eğitim Programları 578
Bitirirken 583
Kaynakça 585
Şekil 1. Özdüzenlemenin Boyutları 570
BÖLÜM 17 591
GELİŞİMDE SATIR ARALARI II: YAŞAMIN İLK YILLARINDA ÖZEL YETENEKLİ
ÇOCUKLAR 591
1. Özel Yetenekliler Kimlerdir? 592
2. Okul Öncesi Dönemde Özel Yetenekli Çocukların Tanılanması 593
3. Özel Yetenekli Çocukların Gelişim Öyküsü 594
xxvi
3. 1. Özel Yetenekli Çocuklar ve Eş Zamanlı Olmayan Gelişim 594
3. 2. Özel Yetenekli Çocukların Fiziksel Gelişimi 595
3. 3. Özel Yetenekli Çocukların Bilişsel Gelişimi 596
3. 4. Özel Yetenekli Çocukların Dil Gelişimi 598
3. 5. Özel Yetenekli Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimi 599
4. Okul Öncesi Dönemde Özel Yetenekli Çocukların Eğitimi 601
5. İki Kere Özel Olmak 604
Özel Yetenekli Çocuk Büyürken 606
Kaynakça 607
Tablo 1. Özel Yeteneklilerin Eğitiminde Kullanılan Stratejiler 602
BÖLÜM 18 611
GELİŞİMDE SATIR ARALARI III: YAŞAMIN İLK YILLARINDA PSİKOLOJİK
DAYANIKLILIK 611
1. Psikolojik Dayanıklılık Nedir? 612
2. Psikolojik Dayanıklılığın Okul Öncesi Dönem ve Hayat İçin Önemi 613
3. Psikolojik Dayanıklılığın Gelişimini Etkileyen Faktörler 614
3. 1. Değişken Odaklı Yaklaşımlar 615
3. 1. 1. Biyolojik Değişkenler 615
3. 1. 2. Aile İle İlgili Değişkenler 616
3. 1. 3. Sosyal Çevre Değişkenleri 617
3. 1. 4. Kaliteli Okul Öncesi Eğitim 618
3. 1. 5. Çeşitli Travmalar 618
3. 2. Kişi Odaklı Yaklaşımlar 619
4. Yaşamın İlk Yıllarında Psikolojik Dayanıklılığın Gelişimi 623
4. 1. Güvenli Bağlanma 624
4. 2. Olumlu Kendilik Algısı 624
4. 3. Sosyal Yeterlik 625
4. 4. Bir Grubun Üyesi Olma 625
4. 5. Duygu Düzenleme 626
Bitirirken 628
Kaynakça 629
Tablo 1. Okul Öncesi Dönemde Koruyucu ve Risk Faktörleri İle Bu Faktörlerin Hangi
Gelişim Dönemlerinde Etkili Olduğuna İlişkin Bulgular 620
Tablo 2. Okul Öncesi Dönemde Aile ve Topluma İlişkin Koruyucu ve Risk Faktörleri İle Bu
Faktörlerin Hangi Gelişim Dönemlerinde Etkili Olduğuna İlişkin Bulgular 622
xxvii
BÖLÜM 19 633
GELİŞİMDE SATIR ARALARI IV: YAŞAMIN İLK YILLARINDAKİ ÇİZİMLER 633
1. Çocuk Çizimleri Neyi Anlatır? 634
2. Çocuk Çizimlerinin Gelişim Aşamaları Nelerdir? 635
3. Çocuk Çizimleri Değerlendirilirken Nelere Dikkat Edilmelidir? 637
4. Çocuk Çizimlerindeki Ev, Ağaç, İnsan ve Güneş Neyi İfade Eder? 638
5. Çocukların Sıklıkla Tercih Ettikleri Renkler Neler Anlatır? 639
6. Çocuk Çizimleri Yorumlanırken Sorulması Gereken Belli Başlı Sorular Nelerdir? 639
Bitirirken 641
Kaynakça 643
Bu ürüne ilk yorumu siz yapın!